Reklama

Wiadomości

Wolność złota czy rozumna

Ustawa Rządowa uchwalona przez Sejm Czteroletni w 1791 r. miała uratować naszą ojczyznę.
Tak przed 226 laty czuło wielu Polaków. Jednak nie wszyscy. Kłopot w tym, że dla części naszych rodaków, tych możnych i wpływowych, nie był to wielki akt woli i rozumu, lecz perfidny zamach na największe narodowe dobro – szlachecką złotą wolność

Niedziela Ogólnopolska 18/2017, str. 19

[ TEMATY ]

historia

Wikipedia

Jan Matejko, „Konstytucja 3 maja 1791 roku”

Jan Matejko, „Konstytucja 3 maja 1791 roku”

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Dziś w tej kwestii panuje chyba zgoda wśród Polaków, że Konstytucja 3 maja 1791 r. była próbą, choć spóźnioną, ratowania naszej ojczyzny. Za nadzwyczaj aktualne można uważać jej wskazania, że „wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu”, że niepodległość na zewnątrz, a wolność w obrębie państwa stanowią najwyższe dobro narodu, wreszcie, że „naród winien jest sobie samemu obronę od napaści i dla przestrzegania całości swojej, co osiągnąć może tylko przez stworzenie silnej armii, będącej pod posłuszeństwem władzy wykonawczej”. Zapisy te brzmią nieco archaicznie, ale treść jest dla nas jasna. Świadczy o odwoływaniu się twórców Konstytucji nie tylko do uczuć, patriotyzmu, lecz także do rozumu.

Anatomia sporu

Rzeczpospolita szlachecka – państwo o wielkim potencjale – była nieudolnie rządzona, wewnętrznie podzielona i słaba militarnie. Możni magnaci kupowali sobie głosy najbiedniejszej szlachty, tzw. gołoty, w wyborach do sejmu. Często praktykowano prawo do zrywania sejmów – liberum veto. Szlachta, ciesząca się licznymi przywilejami nadanymi przez kolejnych królów w ciągu setek lat, miała prawo orężem upominać się o swoje. W tym celu zwoływano konfederacje. Nic więc dziwnego, że ten „złoty” układ wart był obrony. Broniono demokracji szlacheckiej, ale za tą piękną ideą kryły się konkretne interesy konkretnych ludzi.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Ustawa autorstwa króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Hugona Kołłątaja, Ignacego Potockiego i Scipione Piattolego uderzała w te niszczące państwo patologie. Była próbą wzmocnienia pozycji monarchy i sejmu kosztem praw szlachty. Wprowadzała dziedziczność tronu w ramach panującej dynastii, znosiła liberum veto, zakazywała zwoływania konfederacji. Nowe prawo o sejmikach z 24 marca 1791 r. pozbawiło gołotę praw wyborczych. Jednocześnie pomyślano o stworzeniu silnej armii. Mieli w niej służyć przedstawiciele szlachty, mieszczan i chłopów – „Wojsko nic innego nie jest, tylko wyciągnięta siła obronna i porządna z ogólnej siły narodu”. W Konstytucji znajdujemy zatem nowoczesne pojęcie narodu. Nowe prawa otrzymało mieszczaństwo; chłopów zaliczono wreszcie do narodu, nie otrzymali oni jednak wolności osobistej. Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r., pierwsza konstytucja w Europie (wcześniej uchwalono tylko amerykańską), proklamowała m.in. religię katolicką jako panującą, innym wyznaniom zapewniając pokój w wierze i opiekę rządową.

Cielec świętej prywaty

W 100. rocznicę uchwalenia Konstytucji Bronisław Dembiński, badacz dziejów Polski, pisał: „Duch Konstytucji 3 maja jest nieśmiertelny, duch narodowej samowiedzy, łączności społecznej, miłości chrześcijańskiej, braterskiego pojednania i zgodnego działania”. W dobie Konstytucji 3 maja zgody jednak zabrakło. Opozycja była totalnie zdeterminowana do obrony swoich praw. Swoją „praworządność” przeciwstawiała rzekomej dyktaturze ciemiężycieli. Już pół roku po uchwaleniu Konstytucji 3 maja wpływowi magnaci zaczęli przygotowania do przywracania starych porządków za pomocą konfederacji. Opozycja wobec reform szybko znalazła też silnego sojusznika za granicą – w osobie carycy Katarzyny II, Konstytucja 3 maja była bowiem niebezpieczna także dla Rosji oraz Prus. W Petersburgu 27 kwietnia 1792 r. „odpowiedzialni” Polacy z magnackiego obozu republikanów – m.in. generał artylerii koronnej Stanisław Szczęsny Potocki, hetman wielki koronny Franciszek Ksawery Branicki i hetman polny koronny Seweryn Rzewuski – podpisali pakt wymierzony we własnego władcę i Ustawę Rządową z 3 maja 1791 r. Nie musieli go nawet czytać, został przecież starannie przygotowany przez mądre głowy w kraju sojusznika. Dla zachowania „wiarygodności” oficjalnie konfederację zawiązano w Rzeczypospolitej, w Targowicy. Od tamtej pory to sielskie miasteczko zaczęto kojarzyć z ohydnym zaprzaństwem. Rosyjski najazd w 1792 r. dokończył dzieła. Do upadku Konstytucji 3 maja przysłużył się także jej współtwórca – król Stanisław August Poniatowski, który przyłączył się do targowiczan.

2017-04-26 10:01

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Zwykli ludzie, niezwykła historia

Niedziela Ogólnopolska 6/2021, str. 40-41

[ TEMATY ]

historia

Powstanie Warszawskie

Archiwum autora

Powstańcy byli zwykłymi ludźmi, ale stworzyli niezwykłą historię

Powstańcy byli zwykłymi ludźmi, ale stworzyli niezwykłą historię

Świadomość znaczenia Powstania Warszawskiego dla naszej historii jest w młodym pokoleniu wciąż niska. Powinniśmy zatem robić wszystko, aby to zmienić.

Żyjemy w czasach ogromnych podziałów, często nie potrafimy się porozumieć, bo tak bardzo dzielą nas różnice światopoglądowe. Powstańcy, choć mieli różne racje, razem stanęli do walki o wspólną wolność. Ich postawa, zwłaszcza dziś, powinna być dla nas przykładem.
CZYTAJ DALEJ

Nowy sezon na Wiejskiej

2024-12-04 06:39

[ TEMATY ]

Samuel Pereira

Materiały własne autora

Samuel Pereira

Samuel Pereira

Polityka rządzi się etapami. Te kluczowe, to wybory, które odbywają się ostatnio prawie co roku. Poza nimi są jeszcze tzw. sezony polityczne, które wyznaczają pewne wydarzenia, czy też emocje społeczne. Jeden z takich sezonów właśnie się zaczął.

Oficjalny start kampanii prezydenckiej jeszcze przed nami, ale na naszych oczach już toczy się starcie prekampanijne. Z kandydatów największych obozów politycznych nie znamy jeszcze tylko kandydata z lewicy, a i w tym wypadku nie ma pewności, że poznamy, bo niewykluczone, że Włodzimierz Czarzasty wykona gest wobec Donalda Tuska i żadnego nie wystawi. Zaczęły się jednak przedbiegi i każdego dnia swoją aktywnością mogą pochwalić się główni konkurencji i ten trzeci, czyli marszałek Sejmu. Szymon Hołownia ostatnio nieco zwolnił, otumaniony nieco aferą z Collegium Humanum, ale wycofać się nie może, bo niesie na plecach bagaż nie tylko swojego ugrupowania, ale i Polski 2050.
CZYTAJ DALEJ

Bodnar: trzeba przyjąć ustawę o uzgodnieniu płci

2024-12-04 19:53

[ TEMATY ]

sejm

płeć

PAP

Trzeba przyjąć ustawę o uzgodnieniu płci; rozmawiam na ten temat z ministrą ds. równości Katarzyną Kotulą; rozpoczęcie prac legislacyjnych to kwestia miesięcy - mówił w środę minister sprawiedliwości Adam Bodnar.

W połowie października weszła w życie nowelizacja rozporządzenia MS - Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, której głównym założeniem jest zaliczenie spraw o ustalenie płci do kategorii spraw pilnych trafiających na terminy rozpraw poza kolejnością.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję