W zbiorach muzeum można znaleźć wiele cennych eksponatów, jednak to nie wszystko, bo placówka organizuje wiele ciekawych wystaw i nie jest tylko skostniałą instytucją.

Otwarte drzwi

Od kilku lat w Muzeum Diecezjalnym pracują siostry ze Zgromadzenia Świętej Jadwigi Królowej Służebnice Chrystusa Obecnego. Z inicjatywy sióstr w placówce organizowane są zajęcia edukacyjne z cyklu „Królowa Jadwiga oprowadza”. Do tej pory z takiego rodzaju lekcji skorzystało kilkaset dzieci z Sandomierza i nie tylko. Tematyka zajęć jest różnorodna: „U hafciarki”, „W warsztacie u malarza”, „Stoliczku nakryj się”, „W krainie zegarów”, „Przygoda z rzeźbą”, „Co kryje ziemia?”, „Na dworze Królowej – ABC dobrego rycerza i damy dworu”, „Dom Długosza – dom czy muzeum?”, „historia zapisana w księdze”, „Co w muzeum gra?” „Gdzie jest sowa?”, „O herbach”, „Co kryje ogród Marcina z Urzędowa”. – Co pewien czas jedna z sal wystawowych zamienia się w miejsce, gdzie maluchy mogą poznać tajemnice sprzed wieków, historyczne postacie i interesujące fakty z przeszłości, poznają poszczególne zawody i ich warsztat, czy dawne domowe sprzęty. Dzieci w ramach spotkań poznają ekspozycję muzealną, jak również słuchają wierszy, biorą udział w zajęciach plastyczno-ruchowych, przekonują się, że muzeum może być arcyciekawym miejscem – mówi s. Sylwia Kunz jadwiżanka.

Miejsce spotkań

Podejmowanych jest tu wiele inicjatyw o zasięgu ogólnopolskim. W jego wnętrzach spotykają się także artyści oraz badacze kultury i dziejów regionu. Organizowane są konferencje, wystawy czasowe oraz koncerty szczególnie w okresie letnim dużym zainteresowaniem cieszą się spotkania w ogrodzie przy muzeum. – Wystawy organizowane w naszym muzeum poruszały tematy o zasięgu ogólnopolskim, kreowały nowe kierunki badawcze, ważne w promowaniu dziedzictwa diecezji sandomierskiej np. Zgoda Sandomierska. Zgoda panów – zgoda braci, O Męczennikach dominikańskich i sandomierskich podczas najazdu tatarskiego na Sandomierz, Egipt i Sandomierz biskupa Adama Prospera Burzyńskiego, Muzeum pamiątek narodowych ks. Jana Wiśniewskiego czy 200 lat Diecezji Sandomierskiej. Z dużym odzewem spotkała się wystawa Nie samym chlebem, zorganizowana z okazji IV Kongresu Eucharystycznego Diecezji Sandomierskiej, która zgromadziła prace wybitnych polskich artystów. Muzeum organizowało cykl wykładów pod hasłem „Pamięć o ludziach i dziełach”. We wnętrzach odbywały się także konferencje, promocje książek oraz koncerty – wylicza dr Urszula Stępień, kustosz muzeum.

Ważny punkt na mapie

Od wielu lat Muzeum Diecezjalne jest ważnym punktem na muzealnej mapie Polski. Potwierdzają to, licznie przyznawane nagrody. W roku 2002 za bogatą działalność muzeum otrzymało nagrodę Sybilla za album Dawny Sandomierz oraz Różę Regionów – III miejsce w kategorii Róża Regionów w roku 2015 za urządzenie ogrodu kanonika Marcina z Urzędowa. W obecnym roku muzeum zostało uhonorowane Świętokrzyską Nagrodę Muzealną im. Tadeusza Włoszka.

Początki

Od połowy XIX wieku wśród duchowieństwa ówczesnej diecezji sandomierskiej dojrzewała myśl o stworzeniu miejsca, gdzie gromadzone byłyby zabytki i pamiątki historyczne. Warto pamiętać, że muzeum powstało w atmosferze kształtowania się polskiej myśli muzealnej. – Kwestia utworzenia muzeum w Sandomierzu została ujęta w porządku obrad kapituły katedralnej w dniu 9 września 1902 r., z inicjatywy ks. Józefa Rokosznego, który zwrócił się z prośbą, aby kapituła swoją powagą i wpływem przyłożyła się do urządzenia, chociaż w małych na początek rozmiarach, Muzeum Diecezjalnego, w którym byłyby przechowywane „stare pamiątki kościelne i narodowe, które dla braku znawstwa i opieki często po kościołach parafialnych niszczeją i na zagładę skazane bywają” – mówi ks. Andrzej Rusak, dyrektor Muzeum Diecezjalnego. Inicjatywa ks. Rokosznego spotkała się z poparciem duchowieństwa. Pierwsze pamiątki i zabytki były gromadzone w kapitularzu katedry sandomierskiej. Dość szybko wspomniana inicjatywa przybrała formę muzealną. Już w roku 1903 zebrana kolekcja była bogata i różnorodna. Jednak w kapitularzu zaczęło brakować miejsca do eksponowania zbiorów. – Zbiory, które zgromadzono w kapitularzu, ukształtowały obraz ekspozycji w drugiej siedzibie muzeum – w seminarium duchownym, w dawnym klasztorze Panien Benedyktynek, gdzie na siedzibę muzeum przeznaczono trzy pomieszczenia. Muzeum zostało udostępnione publiczności, ale także stanowiło zaplecze zajęć dydaktycznych w seminarium. Ksiądz Rokoszny uważał bowiem seminarium i muzeum za ściśle powiązane instytucje – mówi ks. Andrzej Rusak.

Nowa siedziba

Z każdym rokiem, kolekcja zbiorów się powiększała. Po pewnym czasie nawet wydzielonych w seminarium salach zaczęło brakować miejsca. Dlatego z inicjatywy bp. Włodzimierza Jasińskiego w 1934 r. podjęto się restauracji późnogotyckiego Domu Długosza, w którym według planów miała się mieścić siedziba muzeum. Pracami kierował Franciszek Mączyński, architekt z Krakowa. Za rządów bp. Jana Kantego Lorka zbiory muzealne zostały przeniesione do Domu Długosza. Urządzenie ekspozycji powierzono Karolowi Estreicherowi jun., historykowi sztuki z Krakowa, co zostało zrealizowane w latach 1936-37. Kolejnym opiekunom muzeum udało się zatrzymać dawny układ ekspozycji, jej historyczny walor i szczególny charakter. – Dzięki ekspozycji skomponowanej wedle takich zasad, w zgodzie z ideą epoki jego narodzin, muzeum zachowało swoją tożsamość, oryginalność, swoistość pośród polskich muzeów kościelnych. Ten historyczny walor sprawia, że sandomierskie Muzeum Diecezjalne może być dziś nazywane „muzeum muzealnym”. Różnorodność zgromadzonych w nim zbiorów jest tu zaletą, tkwi w niej bowiem siła emocji wzbudzających relację z widzem. Muzeum nie jest urządzone według kodu znanego jedynie specjalistom, z ekspozycją dla fachowców, ale przede wszystkim według układu dostępnego zwyczajnemu odbiorcy – podkreśla Urszula Stępień, kustosz muzeum.

Wspomnienia gości

W księdze odwiedzających muzeum można przeczytać: „Z ogromną radością odnalazłem, po bardzo wielu latach nieobecności, Dom Długosza w tak pięknej ekspozycji. Sąsiadujące ze sobą zabytki największej rangi i przedmioty codziennego użytku stwarzają niepowtarzalną atmosferę tych wnętrz, są one jak nasze życie, rozpięte między Madonną Cranacha, a Madonną na kaplerzu namalowaną przez najlepszego malarza w powiecie” – napisał historyk sztuki Michał Gradowski w 2011 r. Natomiast Maciej Płaza, pisarz pochodzący z Sandomierza napisał: „Muzeum Diecezjalne to serce Sandomierza. Stare, ale wciąż bijące”.