Zarys historii parafii pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Strabli

Nazwa miejscowości wywodzi się z czasów królowej Bony Sforza d’Aragona (1494-1557), która upodobała to miejsce, nazywając je Strada bella (piękna droga). W latach 1520-1524 r. Strabla, razem z pobliskimi wsiami: Buzuny i Doktorce, stała się - z królewskiego nadania - własnością Macieja z Krajny (Crayny de Buseny) h. Topór, zwanego Lisem, Doktorem lub Maciejem z Buzun (zm. po 1546) i jego żony Eufenii. Był on wybitnym humanistą, bibliofilem, a także nadwornym lekarzem królowej Bony Sforza d’Aragona, króla Zygmunta Starego (1506-1548) oraz ówczesnych książąt mazowieckich. Po jego śmierci dobra strabelskie stały się własnością jego żony Eufemii i córki Barbary, która w 1544 r. poślubiła Mikołaja Arciechowskiego z Rozwor (zm. ok. 1567), wojskiego bielskiego (1554-1567) i dziedzica strabelskiego (1558-1567). W tym czasie Strabla należała do parafii suraskiej w dekanacie bielskim. Przypuszczalnie pod koniec XVI w. istniała przy dworze drewniana kaplica, do której dojeżdżali kapłani z posługą duszpasterską. W 1612 r. plebanem tej świątyni był ks. Mateusz Żebrowski.
Od 1603 r. właścicielem Strabli stał się Adam Turowski (zm. 1638), stolnik wiski, który 10 lutego 1612 r. potwierdził dawne nadania i ponownie uposażył parafię strabelską w trzy włóki leżące we wsi Leszny, Doktorce, a także na Hruszowie i Szuszmaku. W wigilię święta św. Szymona i Judy Tadeusza 1616 r. sporządził w Brańsku zapis fundacyjny o budowie nowej, drewnianej świątyni. Została ona wzniesiona w 1617 r., pod kierunkiem ks. Mateusza Żebrowskiego (prob. ok. 1612-1619).
Adam Turowski dokonał 6 stycznia 1629 r. kolejnej fundacji, tym razem murowanego kościoła pw. Wniebowstąpienia Pana Naszego Jezusa Chrystusa, Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny oraz Wszystkich Świętych. Dziesięć lat później 2 stycznia 1638 r. wspomniany stolnik wiski poszerzył wcześniejsze darowizny. Jednak dopiero 6 czerwca 1639 r. jego syn Kazimierz Turowski (zm. 1672), stolnik wiski (1643-1672) złożył powyższy dokument do Akt Grodzkich i Konsystorza Janowskiego. Kolejny właściciel Strabli (od 1639) Gabriel Kurzeniecki z Kurzeńca h. Bogoria (zm. 1696), podstoli podlaski (1671-1681) i podkomorzy podlaski (1691-1696), który poślubił w 1674 r. córkę Adama - Zofię Turowską, potwierdził w 1696 r. fundacje poprzednich właścicieli Strabli.
Jego syn Michał Marcin Kurzeniecki (zm. 1736) 6 maja 1717 r. oddał dobra strabelskie pod zastaw unickim bazylianom z Supraśla. Wkrótce po tym 2 sierpnia 1721 r. opat supraski Łukasz Leon Kiszka (1668-1728), greckokatolicki opat supraski (1708-1711) i metropolita kijowski (1713-1728), przyłączył parafię do kościoła unickiego. Kwestię przynależności parafii strabelskiej do kościoła unickiego wyjaśnił ks. Stefan Bogusław Rupniewski (1671-1731), biskup łucki i brzeski (1721-1731), w swoich dokumentach z 15 października i 29 listopada 1723 r. Taki stan trwał aż do czasu przejęcia dóbr przez brata Macieja - Zygmunta Kurzenieckiego (zm. 16 maja 1742), pisarza bielskiego (1713-1742), który zakwestionował przekazanie parafii opatom supraskim. To stanowisko podtrzymał kolejny dziedzic strabelski - generał-porucznik wojsk koronnych (1780) - Maciej Maurycy hr. Starzeński h. Lis (1717-1787), podstoli podlaski (1746-1752) i starosta brański (1752-1786), który nabył te dobra przed 1742 r.
Wspomniany starosta brański okazał się hojnym kolatorem strabelskiej świątyni, odbudowując ją po zniszczeniach z 19 marca 1766 r., kiedy to po nabożeństwie ku czci św. Józefa odpadł fronton kościoła razem z chórem. Projektantem nowej fasady, odbudowanej staraniem ks. Franciszka Szpakowskiego (prob. 1770-1782), był przypuszczalnie Jan Henryk Klemm, nadworny architekt hetmana Jana Klemensa Branickiego (1689-1771) z Białegostoku. Konsekracji obecnego kościoła dokonał przed 1777 r. ks. Ludwik Ignacy Riaucour (1700-1777), tytularny biskup Ptolomaidy, sufragan łucki i brzeski (1749-1777). W okresie wojny rosyjsko-polskiej i Insurekcji Kościuszkowskiej ks. Józef Markiewicz (prob. 1782-1795) przekazał część kościelnych przedmiotów srebrnych na rzecz 38 szwadronu strzelców konnych (1792) i batalionu strzelców pieszych (1794). Zostały one uformowane przez generał - majora Michała Hieronima hr. Starzeńskiego (1757-1816), starostę brańskiego (1774-1794) i członka Komisji Wojska Obojga Narodów (1788-1795). W latach 1859-1861, kiedy funkcję proboszcza strabelskiego pełnił ks. Tomasz Siemianowicz (1859-1864), został przeprowadzony gruntowny remont świątyni, przy udziale ówczesnego dziedzica Wiktora hr. Starzeńskiego (1826-1882), który zmarł na zesłaniu w Petersburgu.
W czasie I wojny światowej na początku sierpnia 1915 r. budynki kościelne i wieś zostały spalone przez dońskich kozaków. W czasie II wojny światowej kościół w dniach 24-27 czerwca 1941 r. dach kościoła został podziurawiony odłamkami bomb. W latach 50. prace remontowe podjął ks. Władysław Hładowski (prob. 1953-1957). W latach 1962-1967 zainstalowano nowe organy zbudowane przez Czesława Kruszewskiego z Rembertowa - w miejsce starych, przywiezionych w 1866 r. z kościoła w Niemirowie (sprzedano je w 1962 r. do kościoła w Grodzisku k. Siemiatycz). W miesiącach lipiec-wrzesień 1986 r. zbudowano nową, drewnianą wieżyczkę kościoła z sygnaturką, staraniem ks. kan. Jana Komosy.
Warto zaznaczyć, że w ołtarzu głównym strabelskiego kościoła znajduje się obraz Matki Bożej, zwanej „Wszechmocą Błagającą” (Deesis), który od wielu wieków otaczany jest szczególną czcią wiernych. Ta łaskami słynąca ikona Matki Najświętszej została przywieziona do Strabli około 1617 r.
W południowo-zachodnim narożniku cmentarza przykościelnego znajduje się dwukondygnacyjna, klasycystyczna dzwonnica zbudowana w 1772 r., kosztem wspomnianego Macieja Maurycego hr. Starzeńskiego. Na placu przed kościołem stoi kolumna, zwana słupem granicznym z 1774 r., ufundowana przez starostę brańskiego Macieja Maurycego hr. Starzeńskiego. W ogrodzie, niedaleko kościoła stoi duża, drewniana plebania zbudowana ok. 1920 r. z materiału pochodzącego ze starej fabryki gwoździ w Strabli.

Kaplice:

Samułki Duże - pierwsza kaplica pw. Matki Bożej Królowej Polski została zbudowana z pustaków w latach 40., jako wotum za ocalenie wsi w czasie działań wojennych. Jej poświęcenia 20 lipca 1952 r. dokonał - na mocy pozwolenia Kurii Diecezjalnej (19 lipca 1952) - ks. Jan Mysakowski (1903-1953), ówczesny proboszcz strabelski (1948-1953). Po około 40 latach została ona rozebrana. Na jej miejscu stoi obecnie krzyż. Obecna kaplica również pw. Matki Bożej Królowej Polski została zbudowana w latach 1979-1984 staraniem ks. kan. Jana Komosy i miejscowej ludności. Jej konsekracji dokonał 21 kwietnia 1985 r. ks. Władysław Jędruszuk (1918-1994), administrator apostolski diecezji pińskiej (1967-1991).
Mulawicze - kaplica dojazdowa zorganizowana w dawnej salce katechetycznej. Budynek zakupił ks. Kazimierz Korecki (1908-1990), proboszcz strabelski (1959-1979).

Porządek Mszy św.:

- niedziele i święta:
- kościół parafialny: 9.00, 11.30, 17.00 (zimą 18.00; latem - 19.00)
- kaplica w Samułkach Dużych: 14.00
- kaplica w Mulawiczach: 14.00 (raz w miesiącu)
- święta nie będące dniami wolnymi od pracy:
- kościół parafialny: 9.00, 17.00 (lub 18.00, 19.00)
- kaplica w Samułkach Dużych: 16.00