Kalwaria w Wambierzycach

Zbudowana na przełomie XVII i XVIII w. z siedemdziesięciu czterech stacji, należy do największych w Polsce. Zgodnie z zasadami budowania kalwarii, wzniesiono ją w okolicy, która ukształtowaniem terenu choć trochę mogła przypominać Jerozolimę. Zachodnie wzgórze Wambierzyc ma nasuwać na myśl Syjon (na jego zboczu znajduje się bazylika), a wzniesienie naprzeciw - Górę Oliwną. Pomiędzy nimi płynie strumyczek zwany Cedronem, zaś w południowej części Wambierzyc wznosi się tzw. Nowa Góra, kojarzona z Górą Złej Rady w Jerozolimie.

Dwa zjawiska

Pomysł wybudowania tutejszej kalwarii zrodził się w latach siedemdziesiątych XVII w., gdy właścicielem osady został Daniel Paschazjusz von Osterberg. Wambierzyce, które słynęły już z cudownej figury i licznych uzdrowień, doskonale się do tego nadawały. W podjęciu ostatecznej decyzji pomogły Danielowi dwa wydarzenia: niespodziewane wytryśnięcie źródełka u podnóża kościoła - w przeddzień Bożego Ciała w 1678 r. (wodą z niego została wyleczona śmiertelnie chora Anna Scholz z Raszkowa) i nadzwyczajne zjawisko świetlne, mające miejsce nad bazyliką 30 maja 1679 r. (wieczorem kościół został na długo otoczony jasnym łukiem).

Od Paschazjusza do tyrolskich artystów

W 1679 r. Wambierzyce stały się samodzielną parafią, a w 1683 r. ruszyła budowa. Najpierw, już w tym samym roku, wzniesiono prowizoryczne stacje, a trzy lata później zaczęto pierwszą rozbudowę. W miejsce prowizorycznych stacji wzniesiono trwałe kamienne kaplice, imitujące pieczary skalne (zburzono je podczas remontów w XVIII i XIX w.). Za kaplicą Matki Bożej Bolesnej powstała pustelnia, gdzie odtąd znajdowali schronienie eremici. W 1701 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie kalwarii, na którą już wcześniej zaczęły ściągać rzesze wiernych. Prace wykończeniowe trwały do 1708 r.
Kolejne przebudowy miały miejsce: w drugiej połowie XVII w. (zajęto się wtedy Wielkimi Schodami), w drugiej ćwierci XIX i w latach osiemdziesiątych tegoż wieku (remont). Na przełomie XIX i XX stulecia prawie wszystkie kaplice wyposażono w polichromowane, drewniane figury, dzieło rzeźbiarzy tyrolskich, które w sugestywny sposób ukazują sceny z życia Jezusa i świętych.

W drodze do krzyża

Zwiedzenie wszystkich kalwaryjskich stacji zajmuje około dwóch godzin. Wędrówkę rozpoczynamy od prowadzącej do wsi bramy Gihon z podobizną św. Floriana, gdzie znajdują się trzy stacje kuszenia Chrystusa na pustyni. Później, mijając kolejne kaplice-sceny z Jego życia, dochodzimy w stronę Góry Kalwarii. Za stacją przedstawiającą Jezusa wstępującego do Ogrójca wznosi się ciąg pięćdziesięciu siedmiu schodów, przy których znajduje się część kaplic poświęconych męce (pozostałe wzniesiono przy rynku). Po lewej stronie - Święte Schody (stacja 42), niegdyś otoczone strzelnicami, pozorowały mury obronne; od 1828 r. mają formę portyku. Na samym wzgórzu - ukrzyżowany Jezus w otoczeniu łotrów.

Cząstka z grobu i ukrzyżowana święta

Z Kalwarii boczną ścieżką, obok słupkowych kaplic drogi krzyżowej, schodzimy na dół, by kontemplować wydarzenia po śmierci Jezusa. Zobaczymy tu m.in. rozpaczającego Judasza, pokutującego Piotra, Zmartwychwstałego, który ukazuje się Marii Magdalenie, wstąpienie do nieba. Warto zwrócić uwagę na stację 52 - Boży Grób, zachowaną z czasów Osterberga. Wybudowana w rozmiarach zgodnych z jerozolimskim wzorem, w odrzwiach do symbolicznego miejsca pochówku, ma ponoć wmurowaną prawdziwą cząstkę Grobu Chrystusa.
Wśród kaplic dotyczących życia świętych, uwagę przykuwa stacja 57 z ukrzyżowaną księżniczką, znajdująca się przy ul. Ciemnej, na południowej ścianie kaplicy Serca Jezusowego. To św. Wilgefortis - córka króla Luzytanii (obecnie Portugalia i północna Hiszpania), która nie chciała wyjść za pogańskiego króla Sycylii. Ojciec, chcąc zmusić ją do ożenku, ogłosił, że jeśli będzie nieposłuszna, skaże ją na ukrzyżowanie. Nie poskutkowało - a bojąc się narazić swą reputację u podwładnych, wydał rozkaz ukrzyżowania.

Jak wieś ocalała od zarazy

Gdy miniemy rzeźbę św. Wilgefortis, znajdziemy się na rynku, przy stacji 58 - studni Matki Bożej, przykrywającej wspomniane wyżej źródełko. Wiąże się z nim niezwykła historia. Otóż w 1680 r., gdy na ziemi kłodzkiej wybuchła zaraza, dwaj grabarze: wambierzycki i radkowski postanowili zatruć to źródło szczątkami zmarłych, by w ten sposób rozniecić zarazę i wzbogacić się na licznych pochówkach. W przeddzień odpustu Narodzin Najświętszej Maryi Panny (7 września), gdy minęli stojącą przy źródełku figurkę Matki Bożej Wambierzyckiej i już, już mieli zatruć wodę, usłyszeli z nieba głos nakazujący im zaniechanie czynu. Przerażeni zawrócili, a jeden z nich opowiedział o wydarzeniu na łożu śmierci. Wspomniana figurka zaś do dziś znajduje się na kolumnie przy prawej stronie dolnych stopni bazyliki.
Przy bazylice znajdują się także ostatnie stacje Kalwarii, dotyczące m.in. życia Maryi.

Nieradosna szopka

Zanim opuścimy Wambierzyce, odwiedźmy jeszcze znajdującą się tuż przy kalwaryjskim wzgórzu ruchomą szopkę. Wielu zadziwi fakt, że obok sceny bożonarodzeniowej znajdziemy w niej naturalistyczne obrazy męki i śmierci Jezusa.
Szopka została wykonana w drugiej połowie XIX w. przez Longinusa Wittiga, ślusarza z zawodu, a rzeźbiarza z zamiłowania. Początkowo wykonywał malutkie figurki, napędzane niczym zegary, dla swego osieroconego przez matkę synka. Wkrótce zajęcie przerodziło się w pasję. Przez 28 lat Longinus wyrzeźbił ok. 800 postaci, z tego 300 ruchomych.

Kalwarie (od łac. calva i aram. gulgolta - miejsce w Jerozolimie, na którym wykonywano wyroki śmierci) zaczęły pojawiać się w Europie Zachodniej pod koniec średniowiecza. Zakładano je na terenach górzystych, których ułożenie było podobne do Jerozolimy, by w sposób symboliczny odtwarzały miejsca z Palestyny związane z męką i śmiercią Jezusa. Tworzone z myślą o tych, którzy nie mogli sobie pozwolić na pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Z czasem zespoły kościołów i kapliczek, oprócz męki Zbawiciela, zaczęły dotyczyć scen związanych z życiem Maryi (tzw. Dróżki Matki Bożej).

W Polsce pierwszym tego typu obiektem była Kalwaria Zebrzydowska. Od jej wzniesienie (XVII w.) powstało ok. 60 dużych kalwarii. Tych mniejszych nie sposób policzyć...

Informacje dla pielgrzyma:

Ruchoma szopka w Wambierzycach, tel. (0-74) 871-91-97 jest czynna: od maja do końca września codziennie (z wyjątkiem poniedziałku) w godz. od 9.30 do 13.00 i od 14.00 do 16.30, od października do kwietnia w godz. od 10.00 do 13.00 i od 14.00 do 16.00

Rezerwacji miejsc w domach pielgrzyma: Betlejem i Nazaret można dokonać pod tel. (0-74) 871-91-70, 871-91-95 lub fax 871-91-96.

W domu parafialnym jadalnia dla pielgrzymów z możliwością przygotowania gorącego napoju.

Punkt informacyjny dla przybywających do sanktuarium znajduje się w Księgarni Pielgrzyma przy schodach do bazyliki.