Agnieszka Dziarmaga: - Jakie najważniejsze wydarzenia duszpasterskie czekają naszą diecezję w rozpoczętym właśnie 2007 r.?

Bp Kazimierz Ryczan: - Na 3 czerwca 2007 r. jest zaplanowana koronacja obrazu Matki Bożej Opiekunki Rodzin we Włoszczowie, do czego od dawna przygotowywała się wspólnota parafialna. Wśród najistotniejszych wydarzeń w diecezji wymieniłbym także peregrynację obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, która rozpocznie się 30 czerwca 2007 i potrwa do 13 września 2008 r. Można oczekiwać, że jej owocem będzie pogłębienie pobożności maryjnej, która stanowi fundament religijności ludowej w Polsce. Mamy także nadzieję, iż kościół w Pacanowie otrzyma wkrótce tytuł bazyliki mniejszej. Pacanów to parafia posiadająca najstarszy dokument erekcyjny w Polsce, szczycąca się starożytnością swej świątyni i wielowiekowym kultem Pana Jezusa Konającego. Wszelkie niezbędne dokumenty zostały już opracowane, formalności na etapie diecezji i Episkopatu dopełnione, czekamy teraz na decyzję Ojca Świętego.

- Jak przedstawia się baza duszpasterska diecezji kieleckiej na tle sytuacji duszpasterskiej w Polsce?

- Diecezja kielecka liczy ok. 730 tys. ludności zorganizowanej w 303 parafiach. Do diecezji inkardynowanych jest 680 kapłanów, pracuje ok. 400 sióstr zakonnych. W szkołach katechizuje 450 katechetów świeckich i ok. 100. sióstr zakonnych oraz ok. 300 kapłanów. W Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach studiuje 129 alumnów, w tym 17 diakonów.
Bazę duszpasterską w Polsce i diecezjach stanowi organizacja terytorialna Kościoła. O zorganizowanie kultu religijnego od 25 marca 1992 r. zabiegają biskupi 39 diecezji rzymskokatolickich, 2 diecezji bizantyjsko-ukraińskich oraz diecezji Polowej Wojska Polskiego. Duszpasterstwo niedzielne jest sprawowane w 9.202 parafiach i 127 samodzielnych ośrodkach duszpasterskich. W parafiach tych znajduje się 15.182 punkty sakralne nawiedzane w niedzielę i święta. Są to kościoły parafialne, rektoralne, filialne, zakonne i kaplice publiczne. Dane te są optymistyczne, gdyż mimo trudności, zmniejszyła się średnia osób przypadających na punkt sakralny, w którym świętują wierzący oraz zmniejszyła się odległość wierzących do kościoła. Polepszyły się zatem warunki zewnętrzne ułatwiające niedzielne uczestnictwo w Eucharystii.
Niedzielne świętowanie ściśle koreluje z liczbą księży pracujących w duszpasterstwie. Ogólnie posługę duszpasterską w kraju sprawuje 19.105 księży diecezjalnych i 4.525 księży zakonnych - łącznie 23.630 kapłanów. Rozmieszczenie „geograficzne” księży nie jest jednolite, stąd średnia osób przypadających na jednego kapłana różnicuje warunki ułatwiające świętowanie dnia Pańskiego. Najkorzystniejsze w tym względzie warunki (poniżej 1500 osób na jednego księdza) są w diecezjach południowych: przemyskiej, tarnowskiej, rzeszowskiej, opolskiej i właśnie w kieleckiej oraz we wschodnich: siedleckiej, drohiczyńskiej, łomżyńskiej i białostockiej.
Ważna jest także prognoza, a ukazać ją może stan polskich seminariów duchownych. 6 września 2006 było w nich 4 607 alumnów diecezjalnych i 1830 zakonnych, a na szóstym roku - 761 diakonów.

- Jaki obraz prezentuje polski katolicyzm w wyniku badań Kościoła w ostatnich latach?

- Deklaracje wiary w ostatniej dekadzie utrzymują się na bardzo wysokim poziomie - powyżej 90%. Blisko 87% badanych uważa, że Chrystus jest obecny w swoim Kościele, ok. 80% wyznaje swoją wiarę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół, a 79% wierzy, że Kościół został ustanowiony przez Jezusa Chrystusa dla zbawienia ludzi. We wszystkich tych i podobnych wypowiedziach bardzo wyraźnie podkreślana jest wiara religijna w Kościół Chrystusowy. Jest to religijność kościelna i katolicka. Wynika stąd profil religijności Polaków. Ponad 60% respondentów uczęszcza w każdą lub prawie w każdą niedzielę na Mszę św. i jest to dla nich m.in. spotkanie z Bogiem. Ponad 80% badanych przystępuje przynajmniej raz w roku do spowiedzi, a ponad 70% jest przekonanych, że w spowiedzi kapłan rozgrzesza w imieniu Chrystusa. Trzy czwarte badanych uważa Biblię jako Słowo Boże. Świadczy to, że w polskiej religijności jest olbrzymi potencjał autentycznej wiary. Ze środowiska tego wywodzą się powołania kapłańskie i zakonne. Nie ma spadku powołań kapłańskich diecezjalnych.
Również akcentowane są zasadnicze prawdy wiary. I tak np. 80% respondentów wymieniło poprawnie Osoby Trójcy Świętej. Trzeba jednak przyznać, że wiedza religijna ma swoje braki, co łączy się ze słabym czytelnictwem książek i prasy religijnej. Zauważyć można także dużą selektywność w akceptacji norm moralnych, dotyczących zwłaszcza etyki seksualnej. Zauważalny jest ślad relatywizmu moralnego. Niemniej 34% respondentów uważa, że tylko religia może uzasadnić słuszne nakazy moralne.

- Jak Ksiądz Biskup ocenia poziom religijności polskiej młodzieży?

- Tadeusz Szawiel, człowiek deklarujący się jako niewierzący, ale przychylny wierze stwierdza jednoznacznie, że poziom wiary i praktyk polskiej młodzieży, bardzo wysoki na tle europejskim, nie uległ zmianom w latach 1992 - 2002.
Religijności młodzieży w wieku 18-24 lata - nie jest w stanie wyjaśnić żaden pojedynczy czynnik, czy kombinacja czynników dających się analitycznie wyróżnić. Religijność jest zakorzeniona w historii, kulturze, obyczaju. Religijność stanowi pewien idiom społeczny i kulturowy. W ostatnich 10 latach dokonała się poważna rewolucja, a przykładem może być sam proces wykształcenia jako dobry wskaźnik rewolucyjnej zmiany. Dlaczego zatem tak głębokie zmiany niemal nie wywarły wpływu na religijność (tak jak jest ona ujmowana w masowych badaniach)? Wydaje się, że rolę odegrały tu trzy czynniki.
Po pierwsze, polska rewolucja nie naruszyła istniejących więzi społecznych. Zmiany, nawet poważne, odbywały się w ramach środowisk lokalnych, które je absorbowały i akomodowały. Nie odnotowano wielkich migracji, które niszczą więzi społeczne, struktura ludności pozostała w ciągu dekady 1992 - 2002 w zasadzie taka sama. Polacy zatem przeżywali i doświadczali zmian w swoich naturalnych środowiskach społecznych. Wiele się w ich życiu zmieniło, ale te zmiany wpisywały się w taki sam kontekst życia. Nie było zatem ani konieczności, ani powodów, aby porzucać praktyki religijne. Drugim czynnikiem jest sprawność instytucji kościelnych. Nigdy w polskiej historii duszpasterstwa nie poświęcono tyle czasu pastoralnego i wysiłku na katechizację dzieci i młodzieży. Trzeci czynnik to wprowadzenie lekcji religii do szkół, co w skali masowej nawet pobudzało motywacje religijne. Imponujący wzrost szans edukacyjnych młodzieży odbywał się blisko domu. To nie kilka wielkich szkół czy uczelni przyczyniło się do boomu edukacyjnego, ale cała sieć mniejszych szkół rozrzuconych po kraju. Trzeba też wziąć pod uwagę wpływ jeszcze jednego czynnika - „papieskiego”. Badani młodzi ludzie są pokoleniem, któremu w ich religijnych biografiach przez cały czas towarzyszył Papież, także bezpośrednio poprzez pielgrzymki, które w Polsce miały zawsze charakter wielkiego wydarzenia narodowego. Nie mamy jednak możliwości oceny wpływu Papieża na religijne biografie młodych ludzi. Tenże Tadeusz Szawiel pisze: „Z drewnianego pnia obrzędowego polskiego katolicyzmu zaczynają wyrastać zielone pędy świeżej wiary”. Uważam, że stan religijności Polaków pozwala żywić nadzieję i patrzeć w przyszłość z optymizmem.