Już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa refleksja nad wydarzeniami, jakich dokonał Jezus Chrystus, podkreślała szczególną miłość Boskiego Syna do swej ziemskiej matki - Maryi. Wyrazem tej miłości było wzięcie Jej do nieba „z duszą i ciałem”, a także przekonanie o tym, że wcześniej otrzymała od Niego liczne łaski, z których największą był przywilej Jej niepokalanego poczęcia, czyli wyjęcia spod powszechnego prawa dziedziczenia skutków grzechu pierwszych rodziców - Adama i Ewy (K 96)*.
Na początku XIV wieku franciszkański teolog Duns Szkot (+1308) tak uzasadniał przekonanie o niepokalanym poczęciu Maryi: Chrystus jest Odkupicielem nie tylko wówczas, kiedy «oczyszcza» ze skutków grzechu, ale gdy «zachowuje» od grzechu. Wyłączając swą Matkę od dziedziczenia skutków grzechu, Jezus nadaje niejako doskonalszy, pełny wymiar swemu zbawczemu dziełu. Ustrzeżenie bowiem umiłowanej osoby od zła jest czymś doskonalszym niż uwolnienie jej od zła. Maryja - przewidziana w odwiecznych planach Boga na Matkę Zbawiciela - nie została więc dotknięta skazą grzechu Adama, ponieważ została od niej ustrzeżona. Chrystus odkupił swoją Matkę w sposób najbardziej godny swej ku Niej miłości - nie pozwolił, by choć przez moment dziedziczyła spuściznę grzechu Adama. Odkupił swoją Matkę, uprzedzając mające niebawem nastąpić powszechne odkupienie.
Od XIV wieku teologowie i kaznodzieje coraz powszechniej głosili prawdę, że Maryja była pierwszą z ludzi, która została uwolniona od skutków grzechu pierworodnego, i to już w momencie swego poczęcia, a stan bezgrzeszności zachowała przez całe życie (KKK 490-293). Nigdy w Niej nie zaistniała postawa nieufności względem Przedwiecznej Woli. Całkowicie Jej siebie zawierzyła - oddała się do Jej dyspozycji. Nie znaczyło to, że nie miała do Boga pytań. Wątpliwości wyjaśniała jednak z Wysłannikiem Najwyższego - a nie, jak Ewa, z „kimś”, kto wyraźnie Bogu zarzucał kłamstwo. Dlatego tak obficie została obdarzona przez Boga darami godnymi roli, jaką miała spełnić, że Anioł nazwie Ją pełną łaski Wszechmogącego. Jej postawa ufnego zawierzenia Bogu wpisywała się w dzieło Jej Syna, który przez swe posłuszeństwo woli Ojca Niebieskiego odkupił winę Adama. Tak jak niegdyś Ewa pierwsza uległa pokusie, tak teraz Maryja pierwsza wyraziła zgodę na włączenie się w mesjańskie posłannictwo Syna, który z Niej miał się narodzić.
Wyjęcie Maryi spod powszechnego prawa dziedziczenia skutków grzechu pierwszych rodziców było wielkim Jej osobistym przywilejem, a jednocześnie darem bogatego w miłosierdzie Boga dla całej ludzkości. W swej Miłosiernej Miłości przywrócił - w Niej jako pierwszej - stan pierwotnej przyjaźni ze swym Majestatem, jakim cieszyli się Adam z Ewą przed przyzwoleniem na akt nieufności, przed zatraceniem poczucia granic swych możliwości.
Sama Maryja wskazała na prawdę o swym niepokalanym poczęciu, kiedy w objawieniach, jakie miały miejsce w Lourdes, w cztery lata po ogłoszeniu tego dogmatu, na zapytanie Bernadetty o swe imię, odpowiedziała: „Jestem Niepokalane Poczęcie”. Delikatnie zwróciła więc teologom uwagę, że jest nie tylko niepokalanie poczęta, czyli wolna od dziedziczenia skutków winy Adama i Ewy, ale że jest Niepokalanym Poczęciem. W tym określeniu przekazała prawdę o tym, że w Niej, już od momentu Jej zaistnienia, nasze człowieczeństwo zyskało nowy wymiar swej egzystencji, że w Niej i przez Nią rozpoczęła się era napełniania ludzkiej rzeczywistości niezwykle hojnymi darami Miłosiernej Miłości.
W ogłoszonej w 1964 r. Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen Gentium Sobór Watykański II stwierdza: „Wraz z Maryją (...) przychodzi pełnia czasu i nastaje nowa ekonomia zbawienia (...). Nic dziwnego, że przyjął się u świętych Ojców zwyczaj nazywania Bogarodzicy całą świętą i wolną od wszelkiej zmazy grzechu, jakby utworzoną przez Ducha Świętego i ukształtowaną jako nowe stworzenie(...) Dlatego bardzo wielu starożytnych Ojców (...) przeprowadziwszy porównanie z Ewą, nazywa Maryję «matką żyjących», niejednokrotnie stwierdzając: «śmierć przez Ewę, życie przez Maryję»”(por. nr 65 - 66).

* (K 96) to informacja, do jakiego akapitu Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego autor powyższych refleksji nawiązuje. Natomiast (KKK 490) wskazuje akapit pełnej wersji Katechizmu.