Od kiedy chrześcijanie zaczęli pielgrzymować do grobów apostoła Piotra i Pawła, w Rzymie pojawiły się hospicja różnych nacji. Wznosili je głównie władcy europejscy z myślą o swoich poddanych przebywających w centrum chrześcijaństwa “ad limina apostolorum”. Szczególnie dużo było ich przy bazylice św. Piotra. Już we wczesnym średniowieczu powstały tzw. scholae Franków, Anglosaksonów, Fryzów, Longobardów i innych ludów.

Przez wiele wieków Polacy nie mieli swojego domu w Rzymie. Dopiero kard. Stanisław Hozjusz zadbał o powstanie nie tylko hospicjum dla pielgrzymów, ale i kościoła. Hozjusz, urodzony w Krakowie w 1504 r., to jedna z najwybitniejszych postaci polskiego Kościoła. Był biskupem chełmińskim a nstępnie warmińskim. W 1561 r. Pius IV wyniósł go do godności kardynalskiej, a podczas konklawe po śmierci papieża w 1565 r. był jednym z papabili - kandydatów do wyboru na Stolicę Piotrową. Kard. Hozjusz przebywał wiele lat w Rzymie, gdyż Grzegorz XIII mianował go Wielkim Penitencjarzem. I to dzieki jego zabiegom Papież przyznał Polakom mały kościół pod wezwaniem S. Salvatore dei Pensili znajdujący się w samym centrum starożytnego Rzymu. W dniu 13 października 1591 r., już po śmierci kard. Hozjusza, wyremontowaną świątynię mógł konsekrować ówczesny biskup krakowski Jerzy Radziwiłł.

Polacy mieszkający we Włoszech i polscy hierarchowie byli szczególnie związani z tą „polską wyspą” w sercu chrześcijaństwa. Wśród nich był również kard. Karol Wojtyła, który nawiedział kościół w czasie swych częstych pobytów w Rzymie. Natomiast już jako Papież, Jan Paweł II odwiedził kościół św. Stanisława trzy razy: w 1979 r., w 1992 r. oraz w Roku Jubileuszowym 2000.

Szczególnie uroczysty charakter miała wizyta Jana Pawła II w 1992 r., która związana była z obchodami 400-lecia konsekracji świątyni. Przed pięknie odnowionym kościołem powitali Papieża kard. Camillo Ruini, papieski wikariusz dla diecezji Rzymu, oraz bp Szczepan Wesoły, delegat Prymasa Polski ds. Duszpasterstwa emigracji. W uroczystej Eucharystii uczestniczyli, oprócz licznie zgromadzonych wiernych: abp Bronisław Dąbrowski, abp Tadeusz Gocłowski, abp Edward Piszcz, abp Marian Przykucki, abp Bolesław Pylak, abp Damian Zimoń, oraz ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej, Henryk Kupiszewski, i ambasador RP we Włoszech Bolesław Michałek.

Ks. prał. Paweł Ptasznik

W czasie Mszy św. Jan Paweł II wygłosił homilię, w której przypomniał postać fundatora kościoła oraz innych benefaktorów i zasłużonych duszpasterzy polonijnych. Ale papieska homilia była też szczególną refleksją o wolności. Warto zacytować papieskie słowa, bo nie staciły ono nic ze swej aktualności:

„’Wy zatem, bracia, powołani zostaliście do wolności’. W perspektywie Krzyża wolność jawi się jako dar i jako powołanie - a dzisiaj często także jako wyzwanie. Spór o ludzką wolność, o jej kształt, nabrał w naszych czasach szczególnie dramatycznego charakteru. Dzisiaj bronić człowieka, znaczy bronić autentycznego rozumienia jego wolności - rozumienia ewangelicznego. Apostoł (Paweł) ostrzega: ‘Tylko nie bierzcie tej wolności jako zachęty do hołdowania ciału’ (Gal. 5, 13. Słowa zasługujące na szczególne podkreślenie. Poszerzył się bowiem dzisiaj niezmiernie zakres nadużyć wolności, co prowadzi do nowych form zniewolenia - tym niebezpieczniejszych, że ukrytych pod pozorami wolności. Oto paradoks, oto głęboki dramat naszych czasów: w imię wolności - zniewolenie. Jaka jest więc droga wyjścia? Jak dzisiaj obronić dar wolności? Jak we współczesnym świecie być naprawdę wolnym - ta wolnością, która ofiarował nam Chrystus? ‘Miłością ożywieni służcie sobie wzajemnie!’. Oto droga do prawdziwej wolności, droga, którą wskazuje Apostoł: postawa służby i miłość wzajemna. Człowiek w pełni odnajduje siebie jako istota wolna tylko poprzez bezinteresowny dar z siebie samego dla Boga i dla swego współbrata. (...) Jak bardzo ta Pawłowa lekcja wolności z Listu do Galatów potrzebna jest nam dzisiaj: ‘Miłością ożywieni, służcie sobie wzajemnie’. Jak bardzo ta lekcja wolności potrzebna jest dzisiaj nam Polakom, kiedy Ojczyzna po długim okresie totalitarnego zniewolenia odzyskała wolność. Jawi się bowiem na horyzoncie może widmo ‘złotej wolności’ w zmienionych czasach, w każdym razie wolności, która nie buduje, lecz niszczy. Słowa św. Pawła: ‘A jeśli u was jeden drugiego kasą i pożera, baczcie, byście się wzajemnie nie zjedli’ (Gal. 5, 15). Smutne skojarzenia budzą w nas słowa Apostoła w dzisiejszych czasach. Nie tak buduje się prawdziwą wolność! Jest tylko jedna droga: “Miłościa ożywieni, służcie sobie wzajemnie! Bo całe Prawo wypełnia się w tym jednym nakazie: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego” (Gal. 5, 13-14). Oto podstawowe prawo wolności. Wolni - aby miłować. Wolni - aby służyć”.

Po Mszy św. Jan Paweł II odsłonił tablicę pamiątkową ku czci kard. Władysława Rubina, duszpasterza Polonii, dawnego rektora kościoła, sekretarza generalnego Synodu Biskupów i Prefekta Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich.

28 czerwca o godz. 18,30 z okazji trzydzistej rocznicy wizyty Jana Pawła II w rzymskim kościele św. Stanisława zostanie odprawiona uroczysta Eucharystia. Będzie Jej przewodniczył abp Józef Guzdek, arcybiskup metropolita białostocki, który jutro w liturgiczne wspomnienie świętych Apostołów Piotra i Pawła otrzyma paliusz z rąk Papieża Franciszka.