W trosce o uczniów i nie tylko

Ks. Zbigniew Suchy: - Księże Arcybiskupie, zakończyło się spotkanie biskupów diecezjalnych na Jasnej Górze. W komunikacie dowiadujemy się o trosce Kościoła skierowanej w stronę narodu gruzińskiego, powodzian na Ukrainie i ofiar naszych polskich kataklizmów. Medialnie jednak najintensywniej docierały informacje o propozycji tzw. kadencyjności proboszczów. Zaczerpnijmy może zatem wiadomości i na ten temat.

Reklama

Abp Józef Michalik: - Zawsze wielkie niepokoje budzą wojny i zadawane ludziom przez ludzi cierpienia. Rzeczywiście, w tym duchu patrzymy też na wydarzenia w Gruzji, gdzie naród narodowi zadaje ból. Ze współczuciem słuchaliśmy też wiadomości na temat spustoszeń, jakich dokonała powódź u naszych wschodnich sąsiadów. Najświeższa rana to klęska, która dotknęła polską społeczność wskutek trąb powietrznych. Rozmiar zniszczeń jest ogromny i nasza refleksja była nie tyle zwróceniem na to uwagi - bo ta pomoc płynie już od Kościoła polskiego przez Caritas - ile raczej próbą jej zintensyfikowania poprzez zbiórki ofiar w kościołach całej Polski. I to właściwie były zasadnicze wątki tego krótkiego spotkania.
Pojawił się też temat kadencyjności proboszczów, a media podjęły ten temat, bo jest on chwytliwy i poruszający wiele umysłów. Chciałem uspokoić, że nie ma w tym projekcie zamysłu krzywdzenia kogokolwiek. Kościół jest żywym organizmem, czującym problemy świata, w którym przyszło mu posługiwać. Te zmieniają się w dużym tempie, stąd i księża muszą jakoś za tym podążać. Sfinalizowanie tego projektu jest jeszcze dosyć odległe. Warto będzie odbyć konsultacje z księżmi dziekanami i radami kapłańskimi na szerszym forum podczas tradycyjnych kongregacji. Potem wnioski zostaną przedstawione i przedyskutowane na plenarnym spotkaniu Episkopatu i ewentualne ustalenia przesłane zostaną do zatwierdzenia przez odpowiednie dykasterie Stolicy Apostolskiej.

- Księże Arcybiskupie, na naszych oczach zmienia się model pasterza. Najpierw był to nieusuwalny proboszcz - ojciec parafii, który umierał wśród swoich dzieci, potem przyszedł czas emerytur, teraz kadencyjność. Czy nie uważa Ksiądz Arcybiskup, że powoli jakby zatracamy się w formalizmie urzędowania, a nie pasterzowania?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

- No cóż, konsekwentnie należałoby chyba wrócić do czasów apostolskich, potem do pierwszych wspólnot, gmin i parafii, które były „diecezjami”, a następnie może pamiętać także o różnych koncepcjach pastoralnych, np. pierwszej koncepcji teologii pastoralnej, ułożonej, jak Ksiądz wie, przez Franza S. Rautenstraucha w 1777 r., której główne założenie było następujące: Podmiotem działalności duszpasterskiej jest wyłącznie pojedynczy duszpasterz, pojmowany przy tym jako sługa nie tyle Kościoła i Chrystusa, co antropocentrycznie i naturalistycznie pojętej religii i państwa. Tamto doświadczenie i forma duszpasterzowania ma jeszcze dzisiaj swoich zwolenników. Połowa XX wieku zrodziła nowych świadomych teologów, którzy zwrócili uwagę na błędny kształt tej koncepcji, a co za tym idzie - na fatalne skutki, jakie niesie choćby w dziedzinie kaznodziejskiej, gdzie historycyzm i psychologizm zdominował kerygmat Dobrej Nowiny.
Nowe propozycje nie zawsze są idealne, ale warto podejmować próby zmierzające do udoskonalenia metod pracy duszpasterskiej. W tym duchu zatem i w takim rozumieniu należy widzieć wszystkie te reformy, które już weszły i nad których wprowadzeniem się zastanawiamy.
Proszę sobie wyobrazić sytuację, kiedy ksiądz od lat jest tak zmęczony i „wypalony”, że zaledwie „trwa” w parafii. Biskup próbuje go wspierać kolejnymi wikariuszami, ale i to niewiele pomaga. Nie można go usunąć, bo jest nadal nieusuwalny. To negatywny obraz. Spójrzmy pozytywnie: jest w parafii, powiedzmy - miejskiej, bardzo dynamiczny ksiądz, ma pomysły, stworzył struktury, które już działają bez niego, jakże go zatem nie wykorzystać, kierując do podobnej parafii, gdzie jego doświadczenie bardzo się przyda? A co do tego dożywania w parafii, „umierania wśród dzieci” - jak to Ksiądz poetycko określił, to nie warto zawężać problemu. Cały Kościół jest miejscem, gdzie kapłan może realizować swoje duchowe ojcostwo. Więcej, każdy czas kapłańskiego życia jest wyzwaniem dla ciągłego dojrzewania w tym ojcostwie. Nawet ten krótki czas obowiązywania emerytur przynosi bardzo dobre tego przykłady. Owszem, może po pierwszych niezadowoleniach, trudnościach odnalezienia się w nowej sytuacji, kapłan senior odkrywa dar czasu. Wprawiony w modlitwie, rozpoczyna lub kontynuuje potężną pracę duchową. Modlitwą, radą, a nawet cierpieniem, jak różańcem, opasuje cały Kościół.
Nie ma zatem idealnych rozwiązań, a nawet można powiedzieć, że same koncepcje czy realizowane projekty niczego nie zmienią. Istotne jest wewnętrzne formowanie swojego kapłaństwa jako służby, jako posługi i bycia dla innych. W momencie święceń kapłan doświadcza największej miłości: wyboru - zjednoczenia z samym Jezusem. Już nic większego w świecie ducha nie może go spotkać z wyjątkiem szczęśliwej wieczności.

- Zapytam nieco przekornie - a gdyby tak wprowadzić kadencję dla księży biskupów...

- Myślę, że niekoniecznie musi to być pytanie przekorne. Jestem zwolennikiem takiej możliwości. Zresztą biskupi już korzystają z emerytury i ze względu na wiek lub inne racje żegnają się z administrowaniem swoich diecezji, a podejmują pasterzowanie na inny sposób. Tak, jestem zwolennikiem możliwości kadencyjności także biskupów. To pewnie nastąpi samo z siebie. Ostatnio byliśmy świadkami, jak biskup diecezjalny wrócił do Polski, podejmując posługę biskupa pomocniczego. To dobry znak dla wszystkich.

- Przed wyjazdem na spotkanie na Jasną Górę mówił Ksiądz Arcybiskup, że poruszy sprawę kryzysów kapłańskich?

- Tak, ten rok był dla mnie bardzo bolesny i głęboko przeżyłem te różne formy kapłańskich załamań. Inaczej patrzy się na to, kiedy słyszy się o podobnych wypadkach w innych krajach, diecezjach. Kiedy jednak przyjdzie z bliska spojrzeć w twarz złamanego księdza, to jest to zupełnie inne przeżycie. Wszyscy jesteśmy słabi i grzeszni, ale ze słabością trzeba się zmagać, powstawać, podejmować walkę ze sobą i zachować wierność pierwszemu słowu. Raz przekreślona przysięga musi zachwiać całą hierarchię wartości.

Reklama

- A może to jest tak, że młody ksiądz, wtłoczony w katechizacyjną strukturę i biurokrację, zaczynający swoją posługę na nowej parafii od załatwiania „papierkowych” spraw w starej, a potem nowej szkole, po prostu zatraca samoświadomość i przyjmuje mentalność wykonawcy zawodu?

Reklama

- To ostre słowa i pewnie trochę w nich pobrzmiewa nuta prasowych dywagacji. Muszę powiedzieć, że żadne medialne spekulacje i dywagacje tzw. zatroskanych dyskutantów nie skłonią mnie do zmiany stanowiska. Katecheza w szkole jest męcząca, wyczerpująca, ale jest wielkim dobrodziejstwem, dla którego póki co nie widzę alternatywy. W mojej poprzedniej diecezji za czasów świątobliwego i bardzo gorliwego bp. Wilhelma Pluty zaledwie 10-15% uczniów szkół zawodowych i średnich było w miastach objętych katechizacją. I co robi ten wybitny biskup? Intuicyjne wierząc, że Pan Bóg zmiłuje się na tym narodem, przygotowuje świeckich doradców życia rodzinnego, i to przez trzyletnią formację. Kiedy możliwa stała się katechizacja w szkołach, w ciągu trzech tygodni mieliśmy 500 katechetów i komplet obsadzonych etatów.
Warto w tym Pawłowym roku przeczytać pod tym kątem Dzieje Apostolskie. Ileż trudu wkłada Apostoł, aby Dobra Nowina była znana i rozpowszechniała się. Nie miejsce stanowi problem - problem tkwi w naszej kapłańskiej gorliwości i poczuciu odpowiedzialności, żeby imię Jezusa było znane. Słyszałem o misjonarzu, który pracując trzynaście lat w jednym z krajów afrykańskich, nie odprawił tam ani jednego katolickiego pogrzebu. Nawet katechistów chowano według tamtejszej tradycji. Jedynym „sukcesem” było skrócenie czasu żałoby, który tam trwał czasem nawet rok - aż ostatni członkowie szczepu, plemienia, rodziny odwiedzili miejsca, gdzie mieszkał zmarły - do ośmiu dni. Po tych ośmiu dniach zapraszali krewnych na Mszę św. Czy nie trzeba postawić pytania o sens posyłania tam kolejnych misjonarzy?
Mamy miejsca, mamy środki i mamy wyzwanie, jakim jest formacja wiary naszej młodzieży i jej rodziców. Sami nie zdziałamy wiele, ale czasem, a właściwie zawsze, ta bezradność uczciwego wierzącego katechety otwiera go na Ducha Świętego, a ten już podpowie, jakimi drogami kroczyć. Kiedy wszystko zawodzi, pozostaje zaufanie Bogu i ludziom. Ale zaufanie czynne, dynamiczne.

- Księży będzie coraz mniej. W tym roku do naszego seminarium zgłosiło się o 50% kandydatów mniej. Czy to tylko demografia?

- Nie tylko. To ważny sygnał. A demografia to nawet już alarm. Kilka miesięcy temu w jednej z parafii udzielałem sakramentu bierzmowania. Kandydatów było 28. Pytam, ile dzieci przystąpiło do I Komunii św.? Proboszcz odpowiada: 14, a nowo ochrzczonych jest czworo! A zatem to także ważna przyczyna. Prognostycy zapowiadają, że już wkrótce nasza populacja zmniejszy się o siedem milionów.
Z pewnością przyczyn jest więcej. Wielki wpływ na zmniejszenie liczby powołań, zarówno do seminarium, jak i do życia zakonnego, ma spłycenie wiary i zaniżenie ideałów życiowych, płynące z promowania wygodnictwa życiowego. Umiera ciepło domowe, altruizm i asceza życia codziennego. Młodzi ludzie nie są zaprawiani do poświęceń, wyrzeczeń, posłuszeństwa; liberalizacja zachowań niszczy szacunek dla cnoty czystości. Za zanikiem powołań pójdzie zanik ofiarnych nauczycieli, lekarzy, żołnierzy. Znikną zupełnie bezinteresowni politycy etc. Jest to zatem wielkie wyzwanie dla całego narodu. Miejscem rodzenia się głosu powołania były zawsze środowiska rodzinne. Zdrowe, trwałe i ofiarne rodziny są podstawą społeczeństwa. Nad tym warto się zastanowić.

- Wrzesień tradycyjnie jest początkiem nowego roku, nie tylko szkolnego, ale to także początek kolejnego etapu naszej aktywności duszpasterskiej. Czego życzyć Księdzu Arcybiskupowi na te nadchodzące miesiące?

- Potrzebne jest wielkie zawierzenie Panu Bogu. Okiem wiary musimy patrzeć na to, co jest, i co nas czeka. Opatrzność ma ostatnie słowo na tym świecie. Kiedy umierał świat wiktoriański, na początku minionego stulecia, rzeczywistość podszyta była sceptycyzmem religijnym i zwątpieniem. Ateista i filozof Muggeridge ogłaszał z tryumfem: „Religia chrześcijańska została zawieszona, zastąpiona religią postępu, nakazującą ludziom dobrej woli przygotować się do nowych obowiązków. Żaden Bóg nie jest potrzebny. Należy Go uznać za zmarłego lub przynajmniej emeryta”. I co się okazało? Na jego oczach Europa dała światu wielkich konwertytów, żeby wymienić choćby największych, takich jak Oskar Wilde, Gilbert Keith Chesterton, Robert Hugh Benson, Graham Green czy Sigrid Undset.
Pokorne spojrzenie na siebie, ufność wobec Pana Boga i ludzi, a także szczera modlitwa i gorliwa praca sprawią, że będzie to czas owocnego posiewu Ewangelii.

Drodzy bracia i siostry! Dzisiaj chciałbym wam powiedzieć o kolejnej, po św. Katarzynie Sieneńskiej i św. Katarzynie z Bolonii świętej noszącej imię Katarzyna. Myślę o św. Katarzynie z Genui, znanej przede wszystkim z powodu jej wizji czyśćca. Tekst, który opisuje jej życie i myśl, został opublikowany w tym liguryjskim mieście w 1551 r. Jest podzielony na trzy części: „Życie i nauka”, „Udowodnienie i wyjaśnienie czyśćca” - bardziej znana jako Traktat oraz „Dialog między duszą a ciałem”. Redaktorem końcowym był spowiednik Katarzyny, ks. Cattaneo Marabotto. Katarzyna urodziła się w Genui w 1447 r. Była ostatnią z pięciorga dzieci. Została osierocona przez ojca, Giacomo Fieschi, gdy była jeszcze dzieckiem. Matka, Francesca di Negro, dała jej dobre wychowanie chrześcijańskie, na tyle, że starsza z dwóch córek została zakonnicą. W wieku szesnastu lat Katarzyna został wydana za mąż za Giuliano Adorno, człowieka, który po wielu doświadczeniach militarnych i handlowych na Bliskim Wschodzie, powrócił do Genui, aby się ożenić. Życie małżeńskie nie było łatwe, także ze względu na charakter małżonka, uzależnionego od hazardu. Sama Katarzyna miała początkowo skłonność do prowadzenia pewnego rodzaju życia światowego, w którym jednakże nie mogła odnaleźć spokoju. Po dziesięciu latach, w jej sercu było głębokie poczucie pustki i goryczy. Nawrócenie rozpoczęło się 20 marca 1473 r., dzięki wyjątkowym przeżyciom. Udawszy się do kościoła świętego Benedykta i klasztoru Matki Bożej Łaskawej, aby się wyspowiadać, klękając przed kapłanem, „otrzymała - jak sama pisze - ranę w sercu, ogromną miłość ku Bogu”, z bardzo jasną wizją swojej nędzy i wad, a jednocześnie dobroci Boga, że omal nie zemdlała. Z tego doświadczenia zrodziła się decyzja, która ukierunkowała całe jej życie: „Nigdy więcej świata, nigdy więcej grzechów” (por. Vita mirabile, 3rv). Wówczas Katarzyna uciekła, przerywając spowiedź. Gdy wróciła do domu, weszła do najodleglejszego pokoju i długo płakała. W tym momencie była już wewnętrznie pouczona o modlitwie i świadoma ogromnej miłości Boga względem niej, grzesznej. Było to doświadczenie duchowe, którego nie mogła wyrazić słowami (por. Vita mirabile, 4r). To właśnie przy tej okazji ukazał się jej cierpiący Jezus, niosący krzyż, jak jest to często przedstawiane w ikonografii świętej. Kilka dni później wróciła do księdza, by w końcu dokonać dobrej spowiedzi. Tutaj zaczęło się owo „życie oczyszczenia”, które przez długi czas było przyczyną jej stałego bólu za popełnione grzechy i pobudziło do przyjmowania pokuty i ofiar, aby ukazać Bogu swoją miłość. Na tej drodze Katarzyna coraz bardziej przybliżała się do Pana, aż do wejścia w to, co nazywa się „życiem zjednoczenia”, to znaczy relacji wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem. W Vita mirabile napisano, że jej dusza była prowadzona i pouczana wewnętrznie jedynie słodką miłością Boga, który dawał jej wszystko, czego potrzebowała. Katarzyna oddała się niemal całkowicie w ręce Pana, aby żyć przez około dwadzieścia pięć lat - jak pisze - „bez pośrednictwa jakiegokolwiek stworzenia, żyć pouczana i rządzona przez samego Boga”(Vita mirabile, 117r-118r), karmiąc się nade wszystko nieustanną modlitwą i Komunią Świętą przyjmowaną każdego dnia, co w jej czasach nie było powszechne. Dopiero wiele lat później Pan dał jej kapłana, który zatroszczył się o jej duszę. Katarzyna zawsze niechętnie zwierzała się i wyrażała doświadczenie swej mistycznej komunii z Bogiem, przede wszystkim ze względu na głęboką pokorę, jaką doświadczała w obliczu łask Pana. Jedynie perspektywa uwielbienia i możliwości pomagania w rozwoju duchowym innych ludzi pobudziła ją, aby powiedzieć innym, co się w niej wydarzyło, począwszy od chwili nawrócenia, które było jej doświadczeniem pierwotnym i podstawowym. Miejscem jej wstąpienia na szczyty mistyki był szpital Pammatone, największy kompleks szpitalny w Genui, którego była dyrektorką i inspiratorką. Tak więc Katarzyna żyła życiem w pełni czynnym, pomimo owej głębi swego życia duchowego. W Pammatone utworzyła się wokół niej grupa zwolenników, uczniów i współpracowników, zafascynowanych jej życiem wiary oraz miłością. Sam jej małżonek Giuliano Adorno, został nim na tyle pozyskany, że porzucił rozpustne życie, aby stać się tercjarzem franciszkańskim, przenieść do szpitala, i pomagać swej żonie. Zaangażowanie Katarzyny w opiekę nad chorymi trwało aż do końca jej ziemskiej pielgrzymki, 15 września 1510 r. Od nawrócenia do śmierci nie było wydarzeń nadzwyczajnych, ale dwa elementy charakteryzują całe jej życie: z jednej strony doświadczenie mistyczne, to znaczy głębokie zjednoczenie z Bogiem, odczuwane jako unia oblubieńcza, a z drugiej opieka nad chorymi, organizowanie szpitala, służba bliźniemu, zwłaszcza najbardziej potrzebującym i opuszczonym. Te dwa bieguny - Bóg i bliźni wypełniają całkowicie jej życie, praktycznie spędzone w obrębie szpitalnych murów. Drodzy przyjaciele, nigdy nie wolno nam zapominać, że im bardziej miłujemy Boga i trwamy w modlitwie, tym bardziej potrafimy prawdziwie kochać otaczające nas osoby, ponieważ będziemy zdolni do dostrzeżenia w każdej osobie oblicza Pana, który kocha bezgranicznie, nie czyniąc różnic. Mistyka nie tworzy dystansu wobec bliźniego, nie tworzy życia abstrakcyjnego, lecz raczej przybliża do drugiego człowieka ponieważ zaczyna się postrzegać świat oczyma i sercem Boga. Myśl Katarzyny o czyśćcu, ze względu na którą jest ona szczególnie znana, jest skondensowana w ostatnich dwóch częściach cytowanej księgi: „Traktat o czyśćcu” i „Dialogu między duszą a ciałem”. Ważne, aby zauważyć, że Katarzyna w swym doświadczeniu mistycznym nie ma nigdy szczególnych objawień o czyśćcu czy też doznających tam oczyszczenia duszach. Jednakże w pismach inspirowanych naszą Świętą jest to element centralny, a sposób jego opisania ma cechy oryginalne, na tle swej epoki. Pierwszy rys indywidualny dotyczy „miejsca” oczyszczenia dusz. W jej czasach przedstawiano go głównie odwołując się do obrazów związanych z przestrzenią: sądzono, że istnieje pewna przestrzeń, gdzie miałby się znajdować czyściec. U Katarzyny jednak czyściec nie jest przedstawiony jako element krajobrazu wnętrzności ziemi: jest to ogień nie zewnętrzny, ale wewnętrzny. Czyściec jest ogniem wewnętrznym. Święta mówi o drodze oczyszczenia duszy ku pełnej komunii z Bogiem, wychodząc od swojego doświadczenia głębokiego bólu z powodu popełnionych grzechów, w porównaniu z nieskończoną miłością Boga (por. Vita mirabile, 171v). Słyszeliśmy, że w czasie nawrócenia Katarzyna nagle odczuwa dobroć Boga, nieskończoną odległość swego życia od tej dobroci oraz palący ogień w swym wnętrzu. To jest ten ogień, który oczyszcza, jest to wewnętrzny ogień czyśćca. Także i tu jest rys oryginalny w porównaniu z myślą tamtej epoki. W istocie nie wychodzi się od zaświatów, aby powiedzieć o mękach czyśćcowych - jak to było w zwyczaju w tym czasie, a być może jeszcze dziś - aby następnie wskazać drogę do oczyszczenia i nawrócenia. Nasza Święta wychodzi od własnego doświadczenia życia wewnętrznego na drodze ku wieczności. Dusza - mówi Katarzyna - przedstawia się Bogu jako nadal związana pragnieniami i cierpieniami wynikającymi z grzechu, a to uniemożliwia jej, aby cieszyła się uszczęśliwiającą wizją Boga. Katarzyna stwierdza, że Bóg jest tak święty i czysty, że dusza zbrukana grzechem nie może się znaleźć w obecności Bożego majestatu (por. Vita mirabile, 177r). Także i my czujemy, jak bardzo jesteśmy oddaleni, jak bardzo jesteśmy pełni tak wielu rzeczy, które uniemożliwiają nam widzenie Boga. Dusza jest świadoma ogromnej miłości i doskonałej sprawiedliwości Boga, i w konsekwencji cierpi, że nie odpowiedziała w sposób prawidłowy i doskonały na tę miłość, a właśnie sama miłość wobec Boga staje się tym samym płomieniem, sama miłość oczyszcza z rdzy grzechu. U Katarzyny można dostrzec obecność źródeł teologicznych i mistycznych, z których zazwyczaj czerpano w owym czasie. W szczególności odnajdujemy typowy obraz zaczerpnięty od Dionizego Areopagity, to jest złotą nić, łączącą serce człowieka z samym Bogiem. Kiedy Bóg oczyścił człowieka, wiąże go cieniutką złotą nicią, jaką jest Jego miłość, i pociąga go ku sobie uczuciem tak silnym, że człowiek staje się „pokonanym, zwyciężonym, pozbawionym siebie”. W ten sposób serce człowieka jest opanowane przez miłość Boga, która staje się jedynym przewodnikiem, jedynym poruszycielem jego egzystencji (por. Vita mirabilis, 246 rv). Owa sytuacja wyniesienia ku Bogu i powierzenia się Jego woli, wyrażona obrazem nici, jest używana przez Katarzynę, aby wyrazić działanie światła Bożego na dusze w czyśćcu, światła, które je oczyszcza i unosi do wspaniałości promienistego blasku Bożego (por. Vita mirabilis, 179r). Drodzy przyjaciele! Święci w swoim doświadczeniu zjednoczenia z Bogiem, osiągają tak głębokie „poznanie” Bożych tajemnic, w którym nawzajem przenikają się miłość i poznanie, że stanowią pomoc dla teologów w ich wysiłkach badawczych, intellectus fidei rozumienia tajemnic wiary, rzeczywistego zgłębienia tajemnic, na przykład, czym jest czyściec. Poprzez swe życie święta Katarzyna poucza nas, że im bardziej kochamy Boga i wchodzimy w zażyłość z Nim na modlitwie, to tym bardziej pozwala się On poznawać i rozpala nasze serca swoją miłością. Pisząc o czyśćcu, Święta przypomina nam podstawową prawdę wiary, która staje się dla nas zachętą do modlitwy za zmarłych, aby mogli oni osiągnąć uszczęśliwiającą wizję Boga w komunii świętych (por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1032). Pokorna, wierna i wielkoduszna służba, jaką Święta zaoferowała przez całe życie w szpitalu Pammatone, to jasny przykład miłości dla wszystkich i szczególna zachęta dla kobiet, które wnoszą fundamentalny wkład na rzecz społeczeństwa i Kościoła, wraz ze swą cenną pracą, ubogaconą przez ich wrażliwość i poświęcenie się dla najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących. Dziękuję. Tłum. st (KAI)/Watykan