W kongresie wzięli udział przedstawiciele Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski, Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji KEP, Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów KEP, Komisji ds. Wychowania Katolickiego KEP, Rady ds. Rodziny KEP, Ogólnopolskiej Rady Ruchów czy Rady ds. Apostolstwa Świeckich.

Uczestnicy wysłuchali trzynastu prelekcji w ramach czterech sesji plenarnych. Wykłady cechowała interdyscyplinarność – głos zabrali nie tylko teologowie różnych specjalności, ale także socjologowie i psycholog. Przedstawiono uwarunkowania pracy polskich parafii, perspektywę wyników badań socjologicznych oraz biblijno-teologiczne podstawy życia parafialnego. Przyglądano się także parafii w perspektywie badań teologicznych: problemom katechezy, przepowiadania słowa Bożego, liturgii jako źródła i szczytu urzeczywistniania się wspólnoty parafialnej, a także diakonii chrześcijańskiej.

– Papież Franciszek wzywa nas do reformy parafii. Zauważa, że nieraz nie są one blisko ludzi, nie są ukierunkowane na misję ewangelizacyjną. Odpowiadając na to wezwanie, przyjechaliśmy do Lichenia. Przeprowadzamy diagnozę, zastanawiamy się, co zmieniać. Ten wymiar intelektualny jest bardzo ważny, ale przecież nie będzie żadnej odnowy, nie zbuduje się żadnej wspólnoty, jeżeli najpierw nie zwrócimy się do Pana Boga, jeśli nie skupimy się wokół Chrystusa obecnego w Eucharystii, bo On jest Źródłem budowania każdej wspólnoty i każdej komunii – mówił ks. prof. UKSW dr hab. Tomasz Wielebski, organizator kongresu, prezes Polskiego Stowarzyszenia Pastoralistów.

W kongresie wzięli udział polscy biskupi. Bp Wojciech Osial, biskup pomocniczy diecezji łowickiej, przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego KEP podczas otwierającej spotkanie Mszy Świętej zwracał uwagę na potrzebę nawrócenia, bez którego wszelkie wizje odnowy stają się bezużyteczne. Bp Wiesław Śmigiel, biskup toruński, będący m.in. przewodniczącym Rady ds. Rodziny KEP przedstawił prelekcję dotyczącą uwarunkowań duszpasterstwa w Polsce.

W imieniu bp Andrzeja Czai bp Waldemar Musioł wygłosił referat pt. „Komunijna wizja parafii otwartej i służebnej”. Abp Adrian Galbas, metropolita katowicki, przewodniczący Rady ds. Apostolstwa Świeckich KEP podkreślał, że parafia ma być miejscem spotkania. Musi być „wcielona”, urealniona, a nie odrealniona. Bp Krzysztof Wętkowski, ordynariusz włocławski mówił, że podejmując temat przyszłości polskich parafii, należy odkreślić rzeczywistość, w której żyjemy. Bp Marek Mendyk, biskup świdnicki, członek Komisji Wychowania Katolickiego KEP obecny był w czasie całego kongresu i przewodniczył Mszy Świętej kończącej wydarzenie.

Kongres był także okazją do zaprezentowania jednych z najbardziej aktywnych parafii w Polsce. Środowy wieczór uczestnicy spędzili z laureatami konkursu „Aktywna Parafia” organizowanego przez Katolicką Agencję Informacyjną wraz z Fundacją na Rzecz Wymiany Informacji Katolickiej. Proboszcz parafii Ducha Świętego w Mielcu, w diecezji tarnowskiej, która wygrała drugą edycję konkursu, zaznaczył, że ważna jest stała aktywność parafii, a nie eventy. Podstawą jest piękna liturgia, wspólne inicjatywy np. doba różańcowa, ale także profesjonalna baza – dobrze wyposażone sale parafialne, w których wspólnoty mogą komfortowo prowadzić formację. Aktywne parafie ewangelizują, działają charytatywnie, angażują się społecznie i integrują się. Padła także propozycja, by laureaci stworzyli projekt pomocy dla innych parafii – zaprosili rady parafialne na szkolenie warsztatowe oraz objęli wspólnoty parafialne roczną opieką, która pozwoliłaby wytyczyć kierunki rozwoju.

Ważnym momentem kongresu była praca w grupach podczas sesji tematycznych. Na podstawie wniosków z tych spotkań starano się sformułować postulaty stanowiące punkt wyjścia do budowania strategii odnowy parafii w Polsce. Wszystkim, zarówno świeckim, jak i duchownym, potrzebne jest nawrócenie pastoralne, do którego wzywa papież Franciszek. Wyrażono nadzieję na stworzenie środowiska kreatywnej współpracy między świeckimi a księżmi.

Podkreślano pilną potrzebę katechezy dorosłych, która nie byłaby teoretycznym przekazem, ale prowadziła do osobistej relacji z Chrystusem. Choć bez otwartości księży w parafii nie da się zrobić niczego, nie można też bagatelizować roli świeckich we wspólnocie i funkcji przewidzianych dla nich w liturgii. Zauważono konieczność wypracowania programów pracy duszpasterskiej, czy zmian w sposobie przygotowywania wiernych do sakramentów, szczególnie małżeństwa. Potrzeba także nowego modelu formacji prezbiterów.